Uživanje u lekovitim svojstvima zemlje i vode i primena balneoterapije u lečenju, stari su možda koliko i čovečanstvo. Argumentovano se može tvrditi da su još drevne civilizacije poput Sumera i starih Persijanaca primenjivali mineralnu vodu i peloid u lečenju, a ta se tradicija nastavila kroz vekove sve do starih Grka i Rimljana.
Rimljani su toliko voleli banjanje da su poznati po svojim termama odnosno rimskim kupatilima, čiji su ostaci sačuvani na teritoriji čitave njihove nekadašnje imperije. Na prostoru današnje Srbije postoji više lokaliteta gde su pronađeni arheološki dokazi o rimskom korišćenju termomineralnih voda ovih prostora. Vrnjačka Banja jedno je od tih mesta.
Rimljane prvi na teritoriji Vrnjačke Banje pominje mađarski arheolog, putopisac i etnolog sa kraja 19-og veka Feliks Kanic, u svom putopisu „Proučavanje rimskih spomenika u Kraljevini Srbiji“. Feliks je tvrdio da su Rimljani znali za vrnjačke lekovite vode i da su ih koristili. Dalje je on naveo da su se rimske terme nalazile južno od kastruma u selu Gračacu, ali nijedan materijalan dokaz koji tome govori u prilog nije pronađen.
Arheološki ostaci iz rimskog perioda pronađeni su igrom slučaja, prilikom kaptaže toplih banjskih izvora, proleća 1924. godine. Tada su vršeni radovi na mestu ispod ulaza u staro kupatilo. Kako se na tom mestu sneg nije zadržavao ili se pak previše brzo topio, sumnjano je na blizinu toplog mineralnog izvora, što je dovelo do ispitivanja terena veličine 1.000 m². Tokom izvođenja radova 1 marta 1924. godine, na dubini od 2.40 m, pronađena je vertikalna pravilno isklesana stena sa otvorom iz kojeg je isticala topla mineralna voda. Na istom tom mestu pronađeno je i oko 200 rimskih novčića datiranih u vremensko razdoblje između rimskih imperatora Avgusta i Valentinijana. Odmah pored rimskog izvora, na približno istoj dubini, pronađeni su arheološki ostaci prvog poznatog bazena za kupanje u termalnim vodama, na prostoru Vrnjačke Banje. Ustanovljeno je da je bazen snabdevan vodom iz izvora, uz pomoć otvora u steni koji je očigledno predstavljao manji bunar. U bazenu su pronađeni i materijalni ostaci iz perioda od 1 do 4 veka n.e, tačnije jedan prsten, ključ, kao i 60 kovanih novčića iz istog perioda.
Saradnjom istorije i arheologije, polako je otkrivena priča o rimskom bitisanju na prostoru Vrnjačke Banje. Zna se da je su u 4 veku, rimski legionari cara Konstantina II, na prostoru Vrnjačke Banje sagradili lečilište pod nazivom Aqua Orcilane. Ovo lečilište posedovalo je terme za kupanje i kaptirani izvor. Zna se da su ga mahom koristili rimski legionari, koji su ovde slani na lečenje i oporavak od povreda zadobijenih na bojištu. Vrnjačku Banju mahom su posećivali legionari iz provincije Mezije, a uopšte praksa boravka u banjama radi oporavka, bila je rasprostranjena u celoj Evropi u vreme Rimljana.
Rimski izvor posebno je kaptiran, te 1924. godine s obziom na to da je imao nižu temperaturu i slabiju mineralizaciju od ostalih izvora koji su pronađeni. Izvor je tada kaptiran i uređen, a i osvetljen je na poseban način postavljanjem dve kolonade mermernih stubića, od kojih je svaki od njih, na svom kraju, imao po jedan kandelaber. Urađene su i stepenice, pa se njima spuštalo do izvora sa obe njegove strane. Drugi svetski rat, još je jednom, sakrio rimski izvor od očiju javnosti. Prekriven betonskim pločama, on je bio van upotrebe i gotovo zaboravljen sve do 1989. godine kada je ponovo otkriven. Tada je dobio svoj konačni izgled, po kojem je danas poznat. Po rešenju arhitekte Mihajla Mitrovića iznad rimskog izvora postavljena je staklena piramida, jedan od obeležja lečilišta.